-
Fihrist
Aile Hukukunda Velayet Davası Süreci ve Güncel Yargıtay Kararları
Boşanma veya evlilik birliğinin sona ermesi durumunda, çocukların kimin velayetine bırakılacağı, aile hukukunun en hassas ve önemli konularından biridir. Velayet, çocuğun bakım, eğitim, sağlık gibi temel ihtiyaçlarının karşılanması ve çocuğun geleceğinin şekillendirilmesinde büyük bir rol oynar. Bu makalede, velayet davası sürecini, ilgili yasal mevzuatı ve özellikle son dönemdeki Yargıtay kararlarını detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Velayet Kavramı ve Türleri
Velayet, Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 335. maddesinde tanımlanmıştır. Velayet, çocuğun bakım ve eğitimini üstlenen, onu temsil eden ve yasal haklarını koruyan bir hukuki sorumluluktur. Velayet, kişisel velayet ve malli velayet olmak üzere ikiye ayrılır. Kişisel velayet, çocuğun günlük yaşamıyla ilgili kararları alma yetkisini içerirken (eğitim, sağlık, dinlenme vb.), malli velayet ise çocuğa ait malvarlığının yönetimiyle ilgilidir. Genellikle kişisel velayet, çocuğun menfaatine en uygun olan ebeveynine verilir. Malli velayet ise genellikle kişisel velayeti alan ebeveyne bırakılır, ancak mahkeme farklı bir karar verebilir.
Velayet Davası Açma Süreci
Velayet davası, boşanma davası ile birlikte veya boşanma davası sonuçlandıktan sonra ayrı olarak açılabilir. Boşanma davası ile birlikte açılması durumunda, velayet konusu boşanma davasının bir parçası olarak incelenir. Ayrı bir velayet davası açılması ise genellikle boşanma davası sonuçlandıktan sonra, velayet konusunda anlaşmazlık yaşanması durumunda söz konusu olur. Velayet davası açmak için yetkili mahkeme, çocuğun ikametgahının bulunduğu Aile Mahkemesi’dir. Davacı, dava dilekçesinde velayetin kendisine verilmesini talep eder ve bu talebini gerekçelendirmesi gerekir. Dilekçeye, çocuğun menfaatine dair deliller (tanık beyanları, pedagog raporları, sosyal hizmet uzmanı raporları vb.) eklenmelidir.
Mahkeme Tarafından Yapılan Değerlendirme ve Deliller
Velayet davasında mahkeme, öncelikle çocuğun yüksek menfaatini gözetir. Bu kapsamda, çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçları, eğitim durumu, ebeveynlerin çocuğa karşı tutumları, çocuğun ebeveynlerden hangisiyle daha iyi anlaştığı gibi faktörler değerlendirilir. Mahkeme, genellikle tarafları dinledikten sonra, bir pedagog veya psikologdan çocuğun velayeti konusunda rapor almasını isteyebilir. Bu raporlar, çocuğun gelişimine ve ruh sağlığına etkileri açısından ebeveynlerin uygunluğunu değerlendirir. Ayrıca, mahkeme sosyal hizmet uzmanından da rapor alabilir. Sosyal hizmet uzmanı, ailenin sosyo-ekonomik durumu, yaşam koşulları ve çocuğun çevresi hakkında bilgi toplar. Yargıtay, son dönem kararlarında, çocuk görüşünün alınmasının önemine vurgu yapmaktadır. Çocuğun yaşına ve olgunluğuna göre, mahkeme çocuğun kendi görüşünü de alabilir.
Yargıtay’ın Velayet Konusundaki Güncel Kararları
Yargıtay, velayet davalarına ilişkin kararlarında çocuğun yüksek menfaatini her zaman ön planda tutmaktadır. Son yıllarda Yargıtay’ın verdiği bazı önemli kararlar şunlardır:
- Ortak Velayet: Yargıtay, özellikle boşanma sonrasında ebeveynlerin ortak velayeti konusunda daha esnek bir yaklaşım sergilemektedir. Ebeveynlerin işbirliği yapabileceği ve çocuğun her iki ebeveynle de sağlıklı bir ilişki kurabileceği durumlarda, ortak velayetin çocuğun menfaatine olduğuna karar verilmektedir. Ancak, ebeveynler arasında şiddetli anlaşmazlık olması veya bir ebeveynin çocuğa karşı ihmalkar olması durumunda, ortak velayet uygun bulunmayabilir.
- Annede Velayetin Önceliği: Yargıtay, küçük yaşlardaki çocukların genellikle anneleriyle daha yakın bir bağ kurduğu ve annenin bakımının çocuğun gelişimi için daha önemli olduğu gerekçesiyle, annenin velayetini öncelikli olarak değerlendirmektedir. Ancak, annenin çocuğa karşı ihmalkar olması, kötü alışkanlıkları olması veya çocuğun güvenliğini tehlikeye atması durumunda, velayet babaya verilebilir.
- Baba Adayının Durumu: Yargıtay, babanın çocuğun hayatında aktif rol oynaması ve çocuğun gelişimine katkıda bulunması durumunda, velayetin babaya verilmesi yönünde karar verebilir. Özellikle babanın çocuğun eğitimine, sağlığına ve sosyal aktivitelerine destek olması, velayet konusunda önemli bir faktör olarak değerlendirilmektedir.
- Şiddet Olayları: Yargıtay, aile içi şiddet olaylarının yaşandığı durumlarda, şiddet uygulayan ebeveynin velayetini genellikle reddetmektedir. Şiddetin çocuğun ruh sağlığı ve güvenliği üzerinde olumsuz etkileri olduğu göz önünde bulundurulur.
Örneğin, Yargıtay’ın 2023 yılında verdiği bir kararda, boşanma sürecinde eşine şiddet uygulayan bir babanın velayet talebi reddedilmiş ve çocuğun annesine velayeti verilmiştir. Kararda, şiddetin çocuğun psikolojik sağlığı üzerinde kalıcı travmalara yol açabileceği belirtilmiştir. Bir başka örnekte ise, ebeveynlerin ortak velayete karar kılmasına rağmen, babanın çocuğun eğitimine ve sağlığına yeterince ilgi göstermemesi üzerine, mahkeme velayeti tamamen anneye vermiştir.
Velayet Davasının Sonuçları ve İtiraz Yolları
Mahkeme, delilleri değerlendirdikten sonra bir karar verir. Velayet, genellikle bir ebeveynin veya ortak olarak her iki ebeveynin üzerine verilir. Mahkeme, velayete ilişkin kararın yanı sıra, çocuğun iştirak nafakası, eğitim
