-
Fihrist
Çocuk Hakları Mahkemesinde Dava Süreci ve Uygulamalar
Çocuk Hakları Mahkemeleri, Türkiye hukuk sisteminde çocukların haklarının korunması ve geliştirilmesi amacıyla kurulmuş, uzmanlaşmış yargı organlarıdır. 2005 yılında 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu ile birlikte etkinleştirilen bu mahkemeler, çocuklara yönelik her türlü hukuki ihtilafın çözümü için özel bir prosedür uygular. Bu makalede, Çocuk Hakları Mahkemelerinde dava sürecinin aşamaları, uygulamaları, karşılaşılan zorluklar ve güncel gelişmeler detaylı bir şekilde incelenecektir.
Çocuk Hakları Mahkemelerinin Kuruluş Amacı ve Yetki Alanı
Çocuk Hakları Mahkemelerinin temel amacı, çocukların üstün yararını gözeterek, onların fiziksel, ruhsal, ahlaki, sosyal ve eğitim gelişimlerini sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda, mahkemeler aşağıdaki konularda yetkilidir:
- Ebeveyn Sorumluluğunun Belirlenmesi ve Değiştirilmesi: Velayet, nafaka, ziyaret hakkı gibi konularda kararlar alır.
- Çocuklara Karşı İşlenen Suçlar: Çocuklara yönelik istismar, ihmal, şiddet gibi suçlarla ilgili davalara bakar.
- Çocukların Korunması: Tehlike altında olan çocukların korunması için gerekli tedbirleri alır (örneğin, acil koruma kararı, evden uzaklaştırma).
- Evlat Edinme: Evlat edinme davalarını inceler ve karara bağlar.
- Çocukların Malvarlıklarının Korunması: Çocukların sahip olduğu veya hak kazandığı malvarlıklarının yönetimi ve korunması ile ilgili kararlar alır.
Önemli bir nokta, Çocuk Hakları Mahkemelerinin ceza davalarında da yetkili olmasıdır. Ancak bu yetki, çocukların mağdur veya sanık olduğu durumlarda geçerlidir. Örneğin, bir çocuğun cinsel istismarı davası veya bir çocuğun işlediği bir suçtan dolayı yargılanması Çocuk Hakları Mahkemesi’nde görülebilir.
Dava Sürecinin Aşamaları
Çocuk Hakları Mahkemelerindeki dava süreci, genel mahkeme usulünden bazı farklılıklar gösterir. Süreç genel olarak aşağıdaki aşamalardan oluşur:
- Başvuru: Dava, ilgili Çocuk Hakları Mahkemesine yazılı olarak veya dilekçe ile başvuru yapılarak başlatılır. Başvuruyu, çocuğun kendisi (yaşına uygunsa), anne, baba, vasi, kayyum veya ilgili kamu kurumları (örneğin, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı) yapabilir.
- İnceleme ve Ara Karar: Mahkeme, başvuruyu inceleyerek eksikliklerin giderilmesi için talepte bulunabilir. Ardından, delillerin toplanması, tanıkların dinlenmesi ve bilirkişi incelemesi gibi işlemleri içeren bir ara karar verir.
- Bilirkişi İncelemesi: Çocuk Hakları Mahkemeleri, genellikle çocuk psikologları, pedagoglar ve sosyal hizmet uzmanlarından oluşan bilirkişilerden görüş alır. Bu görüşler, çocuğun üstün yararını belirlemede önemli bir rol oynar. Örneğin, velayet davalarında çocuğun hangi ebeveynle daha iyi gelişeceği konusunda bilirkişi raporu alınabilir.
- Duruşma: Delillerin toplanmasının ardından duruşma yapılır. Duruşmada, taraflar dinlenir, tanıklar ifade verir ve bilirkişi raporları değerlendirilir. Çocukların dinlenmesi sırasında, onların psikolojik durumlarını korumak amacıyla özel yöntemler kullanılır.
- Karar: Mahkeme, toplanan delillere ve bilirkişi raporlarına göre çocuğun üstün yararını gözeterek bir karar verir. Karar, gerekçeli olmak zorundadır ve taraflara tebliğ edilir.
- Temyiz: Karara karşı, belirli süre içinde üst mahkemeye temyiz başvurusu yapılabilir.
Uygulamalardaki Önemli Hususlar
Çocuk Hakları Mahkemelerinde uygulanan bazı önemli hususlar şunlardır:
- Çocuğun Katılımı: Çocuğun yaşına ve olgunluğuna uygun olarak, dava sürecine katılımı sağlanır. Çocuğun görüşleri alınır ve dikkate alınır.
- Gizlilik İlkesi: Çocukların kimlikleri ve dava içeriği gizli tutulur. Bu, çocuğun korunması ve mahremiyetinin sağlanması açısından önemlidir.
- Uzmanlık İlkesi: Mahkemelerde, çocukların gelişim psikolojisi, çocuk hukuku ve sosyal hizmetler konularında uzman hakimler görev yapar.
- Çocuğun Üstün Yararı İlkesi: Tüm kararlar, çocuğun fiziksel, ruhsal, ahlaki, sosyal ve eğitim gelişimini en iyi şekilde sağlayacak şekilde alınır.
Örneğin, bir velayet davasında mahkeme, çocuğun hangi ebeveynle daha iyi bir eğitim alabileceği, daha sağlıklı bir ortamda yaşayabileceği ve duygusal ihtiyaçlarının daha iyi karşılanabileceği gibi faktörleri değerlendirir. Bu değerlendirme sürecinde, çocuğun kendi görüşleri de dikkate alınır.
Karşılaşılan Zorluklar ve Çözüm Önerileri
Çocuk Hakları Mahkemelerinde bazı zorluklarla karşılaşılmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Uzman Kadro Eksikliği: Çocuk hukuku konusunda uzman hakim ve personel sayısının yetersiz olması.
- Bilirkişi Raporlarının Kalitesi: Bazı bilirkişi raporlarının yetersiz veya taraflı olması.
- Dava Sürelerinin Uzunluğu: Dava süreçlerinin uzun sürmesi, çocukların uzun süre belirsizlik içinde kalmasına neden olabilir.
- Farkındalık Eksikliği: Toplumda çocuk hakları konusunda farkındalık düzeyinin düşük olması.
Bu zorlukların aşılması için aşağıdaki çözüm
