-
Fihrist
Ulaştırma Hukukunda Sorumluluk Sigortası Kapsamı
Ulaştırma hukuku, mal ve yolcu taşımacılığı faaliyetlerinden kaynaklanan hukuki ilişkileri düzenleyen geniş bir alandır. Bu faaliyetler sırasında meydana gelebilecek zararların tazmini, hem taşıyıcılar hem de göndericiler/yolcular açısından büyük önem taşır. İşte bu noktada sorumluluk sigortası devreye girer. Ulaştırma hukukunda sorumluluk sigortası, taşıyıcıların üçüncü kişilere karşı doğabilecek maddi ve bedeni zararlardan kaynaklanan hukuki sorumluluklarını güvence altına alan bir mekanizmadır. Bu makalede, ulaştırma hukukunda sorumluluk sigortasının kapsamı, türleri, istisnaları ve güncel uygulamaları detaylı bir şekilde incelenecektir.
Sorumluluk Sigortasının Temel İlkeleri ve Amaçları
Sorumluluk sigortasının temel amacı, taşıyıcıların faaliyetleri sırasında istemeden neden oldukları zararların finansal yükünü hafifletmektir. Bu sigorta, taşıyıcının kusurlu davranışları (ihmal, dikkatsizlik vb.) veya kusursuz sorumluluk halleri (örneğin, taşıma sırasında malın doğal özelliklerinden kaynaklanan bozulma) sonucu ortaya çıkan zararları kapsayabilir. Sorumluluk sigortası, zararın tazmini için bir kaynak oluşturarak, mağdurun haklarını korurken, taşıyıcının da iflas riskini azaltır. Sigorta, genellikle “olay poliçesi” şeklinde düzenlenir; yani, poliçe süresi içinde meydana gelen tüm olaylar için geçerlidir, ancak her olay için ayrı bir limit belirlenir.
Ulaştırma Türlerine Göre Sorumluluk Sigortası Kapsamı
Ulaştırma sorumluluk sigortası, taşınan mala veya yolcuya göre farklılık gösterir ve kullanılan taşıma türüne göre de çeşitlenir. Başlıca ulaştırma türleri ve sorumluluk sigortası kapsamları şunlardır:
- Karayolu Taşıması: Karayolu taşımasında en yaygın sorumluluk sigortası türü, CMR (Convention des Marchandises par Route) sigortasıdır. Bu sigorta, uluslararası karayolu taşımacılığında meydana gelen malların kaybı, hasarı veya gecikmesinden kaynaklanan sorumlulukları kapsar. Türkiye’de ise Karayolu Ticari Sorumluluk Sigortası (KTS) zorunludur ve üçüncü şahıslara verilen bedeni ve maddi zararları güvence altına alır.
- Demiryolu Taşıması: Demiryolu taşımacılığında CIM (Convention concernant le transport international ferroviaire de marchandises) kuralları geçerlidir. CIM sigortası, uluslararası demiryolu taşımacılığında malların kaybı, hasarı veya gecikmesinden kaynaklanan sorumlulukları kapsar.
- Denizyolu Taşıması: Denizyolu taşımacılığında Hague-Visby Kuralları veya Hamburg Kuralları gibi uluslararası sözleşmeler sorumluluk rejimini belirler. Denizyolu sorumluluk sigortası, gemi işletmecilerinin malların kaybı, hasarı veya gecikmesinden kaynaklanan sorumluluklarını güvence altına alır.
- Hava Yolu Taşıması: Hava yolu taşımacılığında Varşova Sözleşmesi ve Montreal Sözleşmesi gibi uluslararası sözleşmeler sorumluluk rejimini düzenler. Hava yolu sorumluluk sigortası, yolcuların ölümü, yaralanması veya bagajlarının kaybı/hasar görmesi gibi durumlarda ortaya çıkan sorumlulukları kapsar.
Sorumluluk Sigortasının Kapsadığı Zararlar
Ulaştırma sorumluluk sigortası genellikle aşağıdaki türdeki zararları kapsar:
- Maddi Zararlar: Taşınan malların kaybı, hasarı, yok olması veya gecikmesi nedeniyle oluşan maddi zararlar. Örneğin, bir kamyon kazasında taşınan ürünlerin hasar görmesi.
- Bedeni Zararlar: Taşıma faaliyetleri sırasında üçüncü kişilerin (yolcular, yayalar, diğer araçlardaki sürücüler vb.) yaralanması veya ölümü sonucu oluşan bedeni zararlar. Örneğin, bir otobüs kazasında yolcuların yaralanması.
- Dolaylı Zararlar: Maddi veya bedeni zararların sonucu olarak ortaya çıkan dolaylı zararlar (örneğin, kar kaybı, itibar kaybı). Ancak, dolaylı zararların kapsamı poliçe şartlarına bağlıdır ve genellikle sınırlıdır.
Örneğin, bir nakliye firması, CMR sigortası yaptırmışsa, uluslararası bir taşımada malların kaza sonucu hasar görmesi durumunda, sigorta şirketi hasarın tazminini karşılayacaktır. Benzer şekilde, bir yolcu otobüsü firması KTS sigortası yaptırmışsa, bir kazada yolcuların yaralanması durumunda, sigorta şirketi yaralanan yolculara veya ölenlerin ailelerine tazminat ödeyecektir.
Sorumluluk Sigortasının İstisnaları
Her sigorta poliçesinde olduğu gibi, ulaştırma sorumluluk sigortasının da bazı istisnaları vardır. Bu istisnalar genellikle poliçe şartlarında belirtilir ve şunları içerebilir:
- Kusurlu Davranışlar: Sigortalının kasıtlı veya ağır kusurlu davranışları sonucu oluşan zararlar.
- Savaş ve Terör: Savaş, terör veya iç karışıklıklar sonucu oluşan zararlar.
- Doğal Afetler: Deprem, sel, yangın gibi doğal afetler sonucu oluşan zararlar (bazı poliçelerde doğal afetler teminat kapsamına dahil edilebilir).
- Yasak Maddeler: Taşınması yasak olan maddelerin taşınması sonucu oluşan zararlar.
- Göndericinin Hatası: Malların yanlış beyan edilmesi veya ambalajlanması gibi göndericinin hatası sonucu oluşan zararlar.
Güncel Uygulamalar ve Gelişmeler
Ulaştırma sektöründeki teknolojik gelişmeler (otonom araçlar, drone’lar vb.) ve küreselleşme
