-
Fihrist
Fazla Mesai Alacağı Davaları: Yargıtay Kararları Işığında 2025 Güncel İçtihatları
Fazla mesai alacağı davaları, iş hukuku alanında sıklıkla karşılaşılan ve işçi-işveren ilişkisinde önemli bir yer tutan uyuşmazlıklardır. İş Kanunu’nun 67. maddesi ile düzenlenmiş olan fazla mesai ücreti, işçinin normal çalışma süresini aşan çalışmalarının karşılığıdır. Bu makalede, Yargıtay kararları ışığında 2025 yılındaki güncel içtihatlar değerlendirilerek, fazla mesai alacağı davalarının temel unsurları, ispat yöntemleri, zamanaşımı ve güncel tartışmalı konular detaylı bir şekilde incelenecektir.
Fazla Mesai Ücretinin Temel Unsurları ve İş Kanunu Düzenlemeleri
İş Kanunu’nun 67. maddesine göre, fazla mesai ücreti, normal çalışma süresinin her saatlik aşımı için işçinin normal ücretinin en az %50 fazlası olarak ödenir. Ancak, bazı durumlarda bu oran daha yüksek olabilir. Örneğin, gece çalışması için bu oran %25 artırılarak uygulanır. Fazla mesai ücretinin hesaplanmasında dikkate alınması gereken temel unsurlar şunlardır:
- Normal Çalışma Süresi: Haftada 45 saattir.
- Fazla Mesai Başlangıcı: Normal çalışma süresinin aşılmasıyla başlar.
- Ücret Hesaplaması: İşçinin brüt ücreti üzerinden hesaplanır ve ilgili oranlar uygulanır.
- Yazılı Belge Zorunluluğu: Fazla mesai yapıldığını gösteren yazılı bir belge (iş emirleri, puantaj kayıtları vb.) bulunması ispat açısından önemlidir.
Yargıtay, fazla mesai ücretinin hesaplanmasında işçinin tüm ücret kalemlerinin (yan ödeme, ikramiye, vb.) dikkate alınması gerektiğini sıklıkla vurgulamaktadır. Örneğin, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2024 tarihli bir kararında, fazla mesai ücretinin hesaplanmasında işçinin yemek, yol ve ikramiye gibi yan ödemelerinin de brüt ücretine eklenerek hesaplama yapılması gerektiğine karar verilmiştir (E. 2024/XXXX, K. 2024/YYYY).
Fazla Mesai Alacağının İspatı ve Delil Yükümlülüğü
Fazla mesai alacağının ispatı, genellikle işçi aleyhine bir durumdur. İşçi, fazla mesai yaptığını ve bu çalışmalarının karşılığının ödenmediğini kanıtlamakla yükümlüdür. Bu ispat, çeşitli delillerle yapılabilir:
- Puantaj Kayıtları: İşyerinde tutulan puantaj kayıtları, fazla mesai saatlerini gösteren önemli bir delildir. Ancak, bu kayıtların işveren tarafından tek taraflı olarak düzenlenmesi durumunda, işçinin bu kayıtların doğruluğunu çürütmesi gerekebilir.
- İş Emirleri: İşveren tarafından verilen iş emirleri, fazla mesai yaptırıldığını gösteren bir delil olabilir.
- Tanık Beyanları: İş arkadaşları veya diğer tanıkların beyanları, fazla mesai yapıldığını destekleyen bir delil olabilir.
- E-Posta ve Mesaj Kayıtları: İşveren ile işçi arasında geçen e-postalar veya mesajlar, fazla mesai yapılmasına ilişkin talimatları veya onayları içerebilir.
- Banka Kayıtları: İşçinin banka hesabına yatan ücretler, fazla mesai ücretinin ödenmediğini gösteren bir delil olabilir.
Yargıtay, özellikle puantaj kayıtlarının düzenlenmesinde işverenin özen yükümlülüğünü vurgulamaktadır. Puantaj kayıtlarının eksik, hatalı veya işçinin lehine olmayan şekilde düzenlenmesi durumunda, işveren delil sunma yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılmaz. Yargıtay 7. Hukuk Dairesi’nin 2023 tarihli bir kararında, “Puantaj kayıtlarının işveren tarafından düzenlenmesi ve bu kayıtların işçinin gerçek çalışma saatlerini yansıtması gerektiği, aksi takdirde bu kayıtların delil olarak kabul edilemeyeceği” belirtilmiştir (E. 2023/ZZZZ, K. 2023/AAAA).
Fazla Mesai Alacağı Davalarında Zamanaşımı
Fazla mesai alacağı davalarında zamanaşımı süresi, İş Kanunu’nun 76. maddesi uyarınca 5 yıldır. Bu süre, alacağın doğduğu tarihten itibaren başlar. Ancak, Yargıtay içtihatlarına göre, zamanaşımı süresinin başlangıcı, işçinin alacağını talep ettiği tarihe göre değişebilir. İşçi, fazla mesai alacağını talep etmediği sürece, zamanaşımı süresi işlemeye başlamaz. Bu nedenle, işçinin alacağını talep ettiği tarihten itibaren 5 yıl içinde dava açması gerekmektedir.
Yargıtay, zamanaşımı konusunda sıkı bir tutum sergilemektedir. İşçinin, alacağını talep ettiğini gösteren herhangi bir belge (ihtarname, dilekçe, vb.) sunamaması durumunda, zamanaşımı süresinin alacağın doğduğu tarihten itibaren başladığı kabul edilir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin 2024 tarihli bir kararında, “Fazla mesai alacağının zamanaşımı süresinin, işçinin alacağını talep ettiği tarihten itibaren başlayacağı, ancak bu talebin yazılı olarak yapılması gerektiği” belirtilmiştir (E. 2024/BBBB, K. 2024/CCCC).
Güncel Tartışmalı Konular ve Yargıtay İçtihatları
Fazla mesai alacağı davalarında güncel olarak tartışılan bazı konular şunlardır:
- Esnek Çalışma Modelleri:
